Νομικός Σύμβουλος
KAI ΣΕΙΣ ΔΙΚΙΟ EXETE, κ. ΧΑΪΖΕΝΜΠΕΡΓΚ!
ΕΡΩΤΗΣΗ: Είμαι βέβαιος πως έχω απόλυτο δίκιο. Υπάρχει, πιστεύετε, περίπτωση
να μην εισακουσθώ 100%;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Όπως λένε οι σοφοί, σπάνια η επιστήμη συνυπάρχει με τη
βεβαιότητα. Και αν αυτό συμβαίνει με τις θετικές επιστήμες που
πραγματεύονται τους αιώνιους νόμους της φύσης, σκεφθείτε πόσο θα πρέπει να
ισχύει με τους ατελείς και εφήμερους νόμους που κατασκευάζουμε οι άνθρωποι,
και ανθρώπινα, πάλι, τους ερμηνεύουμε και τους εφαρμόζουμε.
Στην απόφαση της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου με αριθμό 15/1990, (Πρόεδρος
I. Γρίβας, Εισηγητής B. Κόκκινος) δεκατρείς από τους είκοσι πέντε
Αρεοπαγίτες δέχθηκαν (και έγινε δεκτό μια και αποτελούσαν την πλειοψηφία),
ότι η παραμόρφωση γυναίκας από τροχαίο ατύχημα, που έχει σαν αποτέλεσμα να
μην μπορεί πια η παθούσα να παντρευτεί, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι (πέρα
από την ηθική βλάβη και στεναχωρία), συνεπάγεται και περιουσιακή ζημία, με
το σκεπτικό, ότι αφού από το 1983 καταργήθηκε η προίκα, σημαίνει ότι το
δίκαιο δεν αναγνωρίζει πλέον το γάμο σαν μορφή οικονομικής αποκατάστασης.
Οι άλλοι δώδεκα, αντίθετα, Ανώτατοι Δικαστές, (που έ τ υ χ ε να είναι η
μειοψηφία), υποστήριξαν την άποψη ότι και μετά την κατάργηση της προίκας
δεν έπαυσε να είναι υπαρκτό φαινόμενο της κοινωνικής πραγματικότητας, το να
έχει μία γυναίκα τη δυνατότητα να αποκατασταθεί οικονομικά διά του γάμου
(για τον οποίο άλλωστε λόγο υπάρχει και ο θεσμός της γονικής παροχής, αλλά
και η προικοδότηση από διάφορα ασφαλιστικά ταμεία) ώστε η παραμόρφωση και η
αδυναμία να παντρευτεί να ισοδυναμεί και με οικονομική ζημία της.
H υπ? αριθμό 175/1991 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Βόλου έκρινε ότι
64χρονος που τραυματίσθηκε σοβαρά από τροχαίο ατύχημα στο κεφάλι, με
αποτέλεσμα να παρουσιάσει επιδεινόμενα επιληπτικά φαινόμενα εδικαιούτο για
την αποκατάσταση της ηθικής βλάβης και στενοχωρίας του από το ατύχημα, ποσό
3.000.000 δραχμών.
H υπ? αριθ. 760/1991 απόφαση του Εφετείου Πειραιά σε 18χρονο που, από
τροχαίο ατύχημα για το οποίο δεν είχε καμία υπαιτιότητα, έμεινε ισόβια
παράλυτος από τον τρίτο θωρακικό σπόνδυλο και κάτω, επιδίκασε για την ίδια
αιτία (ηθική βλάβη και στενοχωρία), 800.000 δραχμές.
Σε 4χρονο κοριτσάκι που τραυματίσθηκε στο κεφάλι από τροχαίο ατύχημα, με
αποτέλεσμα να υπάρχει πλέον βεβαιωμένος ιατρικά μόνιμος κίνδυνος εμφάνισης
σε αυτό επιληπτικού συνδρόμου λόγω βλάβης της εγκεφαλικής ουσίας, το
Εφετείο Αθηνών (απόφαση 5959/1990) επιδίκασε για αποκατάσταση της ηθικής
του βλάβης 100.000 δραχμές.
H ίδια απόφαση θεώρησε ότι δεν αποδείχθηκε ότι το κοριτσάκι (οι γονείς του)
υποχρεώθηκε να καταβάλλει ιδιαίτερη αμοιβή στο χειρούργο που το χειρούργησε
(«φακελάκι»), αφού δεν προσκομίσθηκε στο δικαστήριο η σχετική επίσημη
απόδειξη παροχής υπηρεσιών της εφορίας του γιατρού (σημ: για την είσπραξη
του... φακέλου), δεδομένου μάλιστα ότι επρόκειτο για ιατρό Νοσοκομείου
υπαγόμενου στο ΕΣΥ, όπου σύμφωνα με το νόμο τα φακελάκια απαγορεύονται.
Για το ίδιο θέμα το ίδιο Δικαστήριο με την 6578/1980 απόφασή του (Πρόεδρος
ο κ. Π. Λαμνίδης), δέχθηκε ότι οι «ιδιαίτερες» αμοιβές των θεραπόντων
ιατρών, είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο, που δεν μπορεί να αγνοηθεί και
επιδίκασε τα σχετικά ποσά σε τραυματισμένο από ατύχημα μοτοσικλετιστή, που
τα πλήρωσε στους γιατρούς κατά τη νοσηλεία του σε... Στρατιωτικό
Νοσοκομείο!
Για ηθική βλάβη από την απώλεια οφθαλμού από τροχαίο ατύχημα το Εφετείο
Λάρισας (απόφαση 305/1992) επιδίκασε σε 28χρονη καθηγήτρια 670.000 δραχμές.
Για την ίδια αιτία το Εφετείο Αθηνών (απόφαση 6914/1990) επιδίκασε σε
28χρονο γουναρά 1.000.000 δραχμές, ενώ το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών
επιδίκασε σε 24χρονη φοιτήτρια του ΕΜΠ για την ίδια πάντα αιτία 8.000.000
δραχμές.
Δεν είναι λίγες οι φορές που τα Δικαστήρια προσπαθούν με την ερμηνεία να
αναπληρώσουν κενά, ατέλειες ή υπερβολικές κυριολεξίες και τυπικότητες του
νόμου, που εμποδίζουν την ορθή απονομή της δικαιοσύνης και οδηγούν σε
αδικίες.
Έτσι μέχρι πρόσφατα τα Δικαστήρια δίσταζαν και δεν επιδίκαζαν κατά κανόνα
χρηματικά ποσά για την αποκατάσταση της ηθικής βλάβης από ατυχήματα βρεφών
ή πολύ μικρών παιδιών, αφού το βρέφος είναι αλήθεια ότι δεν έχει συνείδηση
των πραγμάτων, ώστε να καταλάβει την ενδεχόμενη ταλαιπωρία ή παραμόρφωσή
του και να υποστεί ηθική βλάβη.
Ήδη, όμως, τα Δικαστήρια, προκειμένου να αποφύγουν το άδικο αυτό
αποτέλεσμα, καταφεύγουν στην νομική κατασκευή ότι μπορεί το παιδάκι να μην
καταλαβαίνει ακόμη τι του συνέβη, όταν όμως μεγαλώσει και αποκτήσει
συνείδηση της πραγματικότητας θα υποφέρει γι? αυτό. Έτσι επιδικάζουν πλέον
τα σχετικά κονδύλια έστω και ντυμένα με το μανδύα της αναπόδραστης
μελλοντικής ηθικής βλάβης.
Με το σκεπτικό αυτό έχει επιδικασθεί χρηματικό ποσό για αποκατάσταση ηθικής
βλάβης σε μωρό ενός έτους και δεκαοκτώ ημερών (Εφετείο Αθηνών 5741/1974).
Με τον ίδιο τρόπο υποστηρίζεται (από τον Εφέτη κ. A. Κρητικό σε σχετικό
σύγγραμμά του του 1992 με την οποία γνώμη συμφωνούν οι υπογράφοντες), ότι
θα πρέπει να επιδικασθεί ποσό για ψυχική οδύνη σε κυοφορούμενο έμβρυο που
έχασε τον πατέρα του από τροχαίο και που σίγουρα θα δυστυχήσει από την
έλλειψη του γονέα του όταν γεννηθεί, μεγαλώσει και αρχίσει να την βιώνει
και να την αντιλαμβάνεται. Παρότι δε κάτι τέτοιο δεν γινόταν μέχρι πρότινος
δεκτό (Απόφαση του Αρείου Πάγου 37/1967), ήδη σύμφωνη με την άνω άποψη
αναφέρεται η απόφαση του Εφετείου Αθηνών υπ? αρ. 1537/1991.
Και η νομική όμως αυτή κατασκευή ακόμη παρουσιάζεται αδύναμη να
δικαιολογήσει και θεμελιώσει την επιδίκαση ποσού για την αποκατάσταση της
ηθικής βλάβης ατόμων, που λόγω πνευματικής καθυστέρησης ή άλλης αρρώστειας
στερούνται από τη χρήση του λογικού και δεν αναμένεται να βελτιωθούν. Έτσι
το Εφετείο Αθηνών (απόφαση 853/1975) απέρριψε σχετικό αίτημα να
αποκατασταθεί χρηματικά η ψυχική οδύνη πνευματικά ανάπηρης θυγατέρας για το
θάνατο του πατέρα της από τροχαίο ατύχημα, διότι λόγω της αναπηρίας της
είχε πνευματική ανάπτυξη βρέφους.
Επειδή είναι φυσικό να αισθάνεται κανείς ένα αίσθημα αδικίας για τέτοιες
περιπτώσεις, αλλά, πιο τολμηρά Δικαστήρια, έχουν με ένα αρκετά μεγάλο,
ομολογουμένως, ερμηνευτικό άλμα, δεχθεί ότι ηθική βλάβη υπάρχει στον
άνθρωπο όταν του συμβεί κάτι κακό ακόμη και αν ο ίδιος δεν μπορεί να το
καταλάβει. Έτσι το Εφετείο Αθηνών (απόφαση 2461/1991) επιδίκασε χρηματική
ικανοποίηση για ηθική βλάβη σε πρόσωπο, που μετά τον τραυματισμό του δεν
ανέκτησε ποτέ πια τις πνευματικές και σωματικές του δυνάμεις και έμεινε
φυτό.
Το ποσόν; 300.000 δραχμές. Επιστημονική, επομένως, μόνον η επιτυχία και
επιβεβαίωσή του ότι η ψυχή στη χώρα μας αξίζει, δυστυχώς ακόμη, φθηνά.
ΜΑΡΚΑΤΟΣ - ΛΑΜΝΙΔΗΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ETAIPIA ΑΘΗΝΩΝ
Υπεύθυνοι άρθρου: Δημήτρης Μαρκάτος, Γεωργία Ανανιάδου